ကမာၻ႕အၾကီးဆံုး ေခါင္းေလာင္းၾကီးမ်ား

ကမာၻ႕အၾကီးဆံုး ေခါင္းေလာင္းၾကီးမ်ား ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းႀကီးသည္ ကမၻာ့အႀကီးဆံုး ေခါင္းေလာင္းအျဖစ္ သတ္မွတ္ထားေသာ ေခါင္းေလာင္းကို စိန္ေခၚသည့္ ေခါင္းေလာင္းတစ္ခု ျဖစ္သည္။ ယင္းကား မြန္ဘာသာအားျဖင့္ 'အပိႏၷေသာ္' သို႔မဟုတ္ 'ဓမၼေစတီ' ေခါင္းေလာင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ေခါင္းေလာင္း ဘြဲ႕အမည္မွာ ျမန္မာဘာသာအားျဖင့္ 'အဝိႏၵေဆာက္'ဟု ေခၚပါသည္။ ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းသည္ ဇာကိုလိုေကာ ေခါင္းေလာင္းထက္ မင္းကြန္းေခါင္းေလာင္းေတာ္ႀကီးတစ္ခုစာ ပို၍ ႀကီးမားေနသည္ကို အံ့ၾသဖြယ္ရာ ေတြ႕ရွိရသည္။ ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းကို ကမၻာ့အႀကီးဆံုး ေခါင္းေလာင္းအျဖစ္ သတ္မွတ္ရမည္ ျဖစ္ေပသည္။ ထုိ႔အျပင္ ဇာကိုလိုေကာ ေခါင္းေလာင္းသည္ (၁၈) ရာစုတြင္ သြန္းလုပ္ေသာ ေခါင္းေလာင္းျဖစ္ၿပီး ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းမွာ ေအဒီ ၁၅ ရာစုက သြန္းလုပ္ခဲ့ေသာ ေခါင္းေလာင္း ျဖစ္သျဖင့္ ႏွစ္(၃ဝဝ) ပို၍ ေစာေနသည္ကို ေတြ႕ရွိရသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းသည္ ကမၻာ့အႀကီးဆံုး ေခါင္းေလာင္းျဖစ္သင့္သည္။ [1] လွဴဒါန္း ျမန္မာ့ သမုိင္းတြင္ မြန္တို႔၏မဂဒူးမင္းဆက္တြင္ ၁၆ ဆက္ေျမာက္ မြန္ဘုရင္ ဓမၼေစတီမင္း သည္ ဟံသာဝတီ (ယခု ပဲခူး) မွ အုပ္စုိးၿပီး ၁၄၈၀ ခုတြင္ လူဦးေရ စစ္တမ္း ေကာက္ယူခဲ့သည္။ ဓမၼေစတီမင္းႀကီးသည္ ဥပုိက္၊ သမႏၲရာဇ္၊ ဘုရင္ရာဇာ၊ စြႏၲရာဇာ အမတ္ေလးဦးကို အိမ္ဦးေရစာရင္း ေကာက္ယူရန္ တာဝန္ ေပးခဲ့သည္။ အမတ္မ်ားက အိမ္စာရင္းသာမက အိမ္တုိင္းမွ ေၾကးကုိပါ ေကာက္ခံခဲ႔ရာ ေၾကးစင္ တစ္သန္းႏွင့္ ရွစ္သိန္း ရရွိခဲ႔သည္။ မင္းႀကီးက ေၾကးပါ ေကာက္ယူခဲ႔ေသာ အမတ္ေလးဦး အား အျပစ္ဒဏ္ေပး၏။ ေၾကးမ်ားကုိ ကာယကံရွင္မ်ားအား ျပန္ေပးေစသည္။ ပုိင္ရွင္မ်ားက ျပန္မယူပဲ မင္းႀကီး သင့္ေတာ္သလုိသာ အသံုး ျပဳရန္ေလွ်ာက္ထားေလသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဓမၼေစတီမင္းႀကီးသည္ ဤေၾကးမ်ားျဖင့္ အမတ္ႀကီး ဗညားအိမ္ကို အႀကီးအမွဴး ခန္႔ေတာ္မူသည္။ အမတ္ႀကီးသည္လည္း ေဇယဗာဟု၊ ပဲခူးသဥတၱရာ၊ နႏၵစည္သူေက်ာ္၊ သံဃရာဇာ စသည့္ ဆရာတုိ႔ အခါေပးသည့္ အတုိင္း တေပါင္းလဆန္း (၈)ရက္၊ ၾကာသပေတးေန႔ သိဟ္လဂ္တြင္ ပြဲႀကီးသဘင္ ႀကီးစြာျပဳ၍ ေခါင္းေလာင္းႀကီးကို သြန္းလုပ္ေစသည္။ အမတ္ႀကီးသည္လည္း ဆရာတုိ႔ အခါေပးသည့္အတုိင္း တေပါင္းလဆန္း ၈ ရက္ၾကာသာပေတးေန႔ သိဟ္လဂ္တြင္ ပြဲႀကီးသဘင္ျပဳ၍ ေခါင္းေလာင္းႀကီးကုိ ျပဳလုပ္ေတာ္မူသည္။ သို႔ေသာ္ ေခါင္းႀကီးမွာ ထူးထူးျခားျခား အသံမျမည္ပဲ ရွိခဲ႔သည္။ (သမုိင္းအရ ထုိ ေခါင္းေလာင္းႀကီးကုိ နကၡတၱေဗဒ သေဘာအရ မေကာင္းေသာ ၁၄၈၄ ခု ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၅ ရက္ေန တြင္ စတင္ သြန္းခဲ့ၿပီး အသံ မမည္ဟု ဆုိသည္။) ေခါင္းေလာင္းသြန္းလုပ္စဥ္ ေလာကဥာဏ အမည္ရွိေဗဒင္ဆရာတစ္ဦးက ေခါင္းေလာင္းသြန္းလုပ္ၿပီးလွ်င္ အျပစ္အနာအဆာမရွိ ေခ်ာေမာ လိမ္႔မည္။ သို႔ေသာ္အသံကာ ျမည္မည္မဟုတ္ဟု မင္းႀကီးအား ေလွ်ာက္၏။ မင္းႀကီးက အေၾကာင္းစုံေမးျမန္းရာ ေခါင္းေလာင္းျပဳလုပ္ရန္ ဆရာတုိ႔ေပးေသာအခါသည္ နကၡတ္ေျခာက္လုံးျဖစ္သည္။ ေျခာက္လုံးမွာ မိေက်ာင္းနကၡတ္ျဖစ္သျဖင့္ မိေက်ာင္းမွာလွ်ာမရွိ၍ အသံမျမည္ႏုိင္ေခ်။ မင္းႀကီးလည္း ေခါင္းေလာင္းကို ‘ အပိႏၷေသာ္’ ဟု ဘြဲ႕အမည္ေပးၿပီး ေရႊတိဂုံရင္ျပင္တြင္ ခ်ိတ္ဆြဲထားေစသည္။ ေရႊတိဂံု ေစတီသို႔ လွဴဒါန္းသည့္ ေခါင္းေလာင္းမ်ား အနက္ ပထမဦးဆံုး ေခါင္းေလာင္းျဖစ္သည္။ ဓမၼေစတီမင္းသည္ ထုိေခါင္းေလာင္းကုိ ဒဂံု (ယခု ရန္ကုန္) ရွိ ေရႊတိဂံု ေစတီေတာ္သုိ႔ လွဴတန္းခဲ့သည္။ ေရွးေခတ္စာ မွတ္တမ္းမ်ားအရ ၄င္း ေခါင္းေလာင္းႀကီးတြင္ ေၾကးနီ အျပင္ ေရႊ၊ ေငြ တုိ႔လည္း ပါသည္ဟုဆုိသည္။ ေခါင္းေလာင္းထဲတြင္ ျမ ႏွင့္ နီလာ ရတာနာ တုိ႔လည္း ျမႇဳပ္ထားသည္ဟု ဆုိသည္။ ေစတီမ်ား ဥစၥာႂကြယ္ဝ ပံုအရ ၄င္းမွာ ျဖစ္ႏုိင္သည္။ ေခါင္းေလာင္းႀကီးသည္ ၁၂ ေတာင္ ျမင့္ၿပီး ၈ ေတာင္ က်ယ္သည္။ တစ္ၿပိဳင္တည္းမွာပင္ ၅၀၀ ပိႆာ ရွိ ေခါင္းေလာင္း အေသး လည္း သြန္းေလာင္း လွဴတန္း ခဲ့သည္ ဟုဆုိသည္။ “အဝိႏၵေဆာက္” အမည္ရသည္။ ႏုိင္ငံျခားသားမ်ား ေရာက္ရွိျခင္း ေနာင္ ႏွစ္တစ္ရာ ၾကာၿပီးေနာက္ ၁၅၈၂ ခုတြင္ အီတလီ ေက်ာက္ကုန္သည္ ဂစပါရုိ ဘယ္ဘီသည္ ေရႊတိဂံု ဘုရား သုိ႔ေရာက္ရွိခဲ့ၿပီး ေရႊတိဂံု ဘုရားကုိ အေသးစိတ္ မွတ္တမ္းတင္ ခဲ့သည္။ သူေရးခဲ့သည္မွာ "ကြၽႏ္ုပ္ ေတြ႕ခဲ့ရသည္မွာ အလြန္ခမ္းနားေသာ ခန္းမႀကီးထဲတြင္ အလြန႔္အလြန္ ႀကီးမားေသာ ေခါင္းေလာင္းႀကီး ရွိၿပီး အတုိင္းအတာ အားျဖင့္ ေျခာက္လွမ္း ႏွင့္ သံုးဖန္ ရွိၿပီး အထက္မွ ေအာက္သုိ႔ စာလံုးတစ္ခုႏွင့္ တစ္ခုပူးကပ္ေနေသာစာမ်ား အျပည့္ေရးထားၿပီး ဖက္ရမည္ပံု မေပၚေပ။" ၁၅၃၀ ခုတြင္ မြန္ ဘုရင္မ်ား၏ အာဏာစက္ က်ဆင္းလာၿပီး ၁၅၃၅ ခုတြင္ ေအာက္ျပည္သည္ အထက္ျပည္ႏွင့္ ျခားနားသြားသည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ ဥေရာပ ကုန္သည္ ႏွင့္ စြန္႔စားရွာေဖြသူ မ်ား ေအာက္ျမန္မာျပည္ သုိ႔ ေရာက္လာၾကသည္။ ၁၅၉၀ ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ေပၚတူဂီ လူမ်ိဳး စြန္႔စားရွာေဖြသူ ဖီလစ္ ဒီ ဘရုတ္တုိ ရ နီကုတ္ အား စီရမ္(သန္လ်င္)တြင္ ေအာက္ျမန္မာျပည္ အုပ္ခ်ဴပ္သူမ်ား က ကုန္သြယ္ရံုး ဖြင့္ခြင့္ ေပးလုိက္သည္။ ၁၆၀၀ ခုတြင္ သူ၏ ၾသဇာမွာ ျမစ္ေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္ ေဘးပတ္ဝန္းက်င္ အပါအဝင္ ဒဂံု အထိ ေရာက္သည္။ ယူေဆာင္ျခင္း ခရစ္သကၠရာဇ္ ၁၆၀၈ ခုႏွစ္တြင္ ေပၚတူဂီလူမ်ဳိး ဖိလစ္ဒိုဘရစ္တို သည္ ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းႀကီးကုိ အရည္ႀကိဳ၍ အေျမာက္သြန္းလုပ္ရန္ ေတာင္ေပၚမွ လိွမ့္ခ်၍ ျမစ္တြင္ ဆင္မ်ားျဖင့္ဆြဲကာ ပုဇြန္ေတာင္ ေရလက္ၾကားတြင္ ေဖါင္ေပၚသုိ႔ တင္ခဲ့သည္။ ေဖာင္ျဖင့္ သန္လ်င္သို႔ သယ္ေဆာင္ခဲ႔သည္။ သုိ႔ေသာ္ ပဲခူးျမစ္ ႏွင့္ ရန္ကုန္ျမစ္ ဆံုရာ ျမစ္ဆံု ေခၚ ေနရာတြင္ ေဖာင္ပ်က္ၿပီး ေခါင္းေလာင္းႀကီး မွာ ေရေအာက္ သုိ႔ က်သြားခဲ့သည္။ဖိလစ္ဒိုဘရစ္တိုလည္း ေရေအာက္ ပါသြားခဲ့သည္။ ေပၚတူဂီ တုိ႔လည္း ၄င္းကိုခုိးယူျခင္းေၾကာင့္ အထိနာသည္။ ေပၚတူဂီ ဂတ္ရံုးအား ေဒါသထြက္ေသာ ဗမာမ်ားက တုိက္ခုိက္ခဲ့ၿပီး မွတ္တမ္းမ်ားအရ ေပၚတူဂီ ေခါင္းေဆာင္မွာ ဝါးရင္းတုတ္ျဖင့္ တစ္ခ်က္ျခင္း ရုိက္၍ တေျဖးေျဖးျခင္း ေသေစသည္ ဟုဆုိသည္။ ေဒါပုံျမစ္အကူးတြင္ ေဖာင္နစ္ၿပီး ေခါင္းေလာင္းႀကီး ေရထဲနစ္ျမွဳပ္သြားသည္မွာ ယေန႔ထက္တိုင္ ျဖစ္သည္။ ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္း ေရေအာက္ေရာက္ေနသည္မွာ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀၀ နီးပါးရွိေခ်ၿပီ။ ဆယ္ယူရန္ ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ား ရန္ကုန္ရွိ သမုိင္း အေထာက္အထားမ်ား အရ ၁၈၀၀ ခုတြင္ ေခါင္းေလာင္းႀကီးက်ရာေနရာတြင္ ဝဲကေတာ့ ထုိးသည္ဟု ပါသည္မွတပါး ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းႀကီးအား ဆယ္ယူမႈ မရွိေျခ။ ယခုေခတ္ လူႀကီးမ်ားပင္ ၄င္း ဝဲကေတာ့ ကုိ မ်က္ျမင္ ကုိယ္ေတြ႕ရွိသည္ဟု ဆုိၾကသည္။ ျမစ္မွာ မနက္ေပ။ ေပ ၄၀ သာရွိၿပီး ေရေအာက္ရႊံညႊန္မ်ားမွာ ေနာက္ထက္ ေပ ၄၀ ေလာက္ ရွိမည္ျဖစ္ၿပီး ၄င္းရႊံညႊန္မ်ားထဲတြင္ ေခါင္းေလာင္း ရွိေပမည္။ ဘုိးေတာ္ဘုရားေခါင္းေလာင္း ေခၚ ေခါင္းေလာင္း အေသးသည္လည္း ၿဗိတိသွ် သုိက္သမား (British Prize Agent) မ်ားက ၁၈၂၆ ခုတြင္ ေရႊတိဂံု ေစတီေတာ္ မွခ်ကာ ျမစ္ထဲက်ခဲ့ျပန္သည္။ သုိ႔ေသာ္ ၿဗိတိသွ် တုိ႔ စြန႔္လႊက္ခဲ့ေသာ္ ၄င္းေခါင္းေလာင္းအား ရြာသားမ်ားက ဆယ္ယူခဲ့ၿပီး ေစတီေတာ္ထက္ သုိ႔ ျပန္ပုိ႔ခဲ့သည္။ ၿဗိတိသွ် တုိ႔ ႀကိဳးပမ္းမႈ ၿဗိတိသွ်တို႔ ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းၾကီးအား ဆယ္ယူရန္ႀကိဳးပမ္းရန္ အႀကိမ္ၾကိမ္ ၾကိဳးစားေသာ္လည္းမေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။ ျမန္မာတုိ႔က ေခါင္းေလာင္းႀကီးအား မူလ တည္ရွိရာ ေစတီေတာ္ သုိ႔ ျပန္ပုိ႔လွ်င္ ကူညီမည္ဟု ဆုိသျဖင့္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔လည္း မစဥ္းစားပဲ ေခါင္းညိတ္ခဲ့သည္။ ျမန္မာတုိ႔တြင္ ဉာဏ္နီဉာဏ္နက္ ရွိသည္။ ေရငုတ္သမားမ်ားက ေခါင္းေလာင္း၏ ေအာက္တြင္ ဝါးလံုးေခါင္းမ်ား တစ္လံုးျခင္းသယ္ယူထဲ့ၿပီးစုေပါင္းတဲြခ်ည္ကာ ေရေပၚေပၚေစသည္။ ၄င္းႀကိဳးစားခ်က္သည္ ထုိအခ်ိန္က ျမန္မာတုိ႔ အမ်ဳိးသားေရးရေစခဲ့သည္။ ျမန္မာ အစုိးရ ႀကိဳးပမ္းမႈ ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းႀကီးကို ရွာေဖြရန္ စတင္လံႈ႕ေဆာ္သူမွာ သမိုင္းပညာရွင္ ေဒါက္တာ ေဒၚရီရီ ျဖစ္ပါသည္။ ျမန္မာ အစုိးရသည္ အဂၤလိပ္ ေရငုတ္၊ ဇီဝ၊ ေရွးေဟာင္း ႏွင့္ စြမ္းအင္ ပညာရွင္ မုိက္ ဟက္ျခာ (Mike Hatcher) အား ေခါင္းေလာင္းႀကီးအား ေဖာ္ယူ၍ ေစတီေတာ္သုိ႔ ျပန္လည္ ပုိ႔ေဆာင္ရန္ အကူအညီ ရယူခဲ့ပါသည္။ ဂ်ပန္၊ ၾသစေၾတးလ် ႏွင့္ အေမရိကန္ တုိ႔ပါဝင္ေသာ ၄င္း လုပ္ငန္းကုိ ဟက္ျခာ က သေဘာတူခဲ့ပါသည္။ ဗုဒၶသာသနာ ထြန္းကားေရး အက်ိဳးေဆာင္ ရစ္ခ်တ္ ဂရီ က အားတက္သေရာ ပါဝင္၍ ရံပံုေငြရွာခဲ့သည္။ ၄င္းလုပ္ငန္းကုိ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ အဆင့္ထိ စိတ္ဝင္စားေစသည္မွာ သံသယ ရွိစရာ မလုိပါ။ ဂ်ာမန္ ရုပ္ရွင္ ကုမၸဏီ တစ္ခုကလည္း ၄င္း စြင့္စားခန္းကုိ ရုပ္ရွင္ရုိက္ကူးမည္ ျဖစ္ၿပီး "ဒီတူးေဖၚေရးသာ ေအာင္ျမင္ခဲ့လွ်င္ ဗုဒၶဘာသာ နဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ဒါဟာ ခရစ္ယာန္မွာ လုိတရ ခြက္ (Holy Grail) ရသလုိပါပဲ" ဟု ဆုိခဲ့သည္။ ဘာသာေရး ကုိင္းရႈိင္းေသာ ျမန္မာ တုိ႔ကမူ ဗုဒၶ၏ ျမင့္ျမတ္ေသာ္ အေမြကုိ ျပန္လည္ထိမ္းသိမ္းျခင္းျဖင့္ ျမန္မာ ႏုိင္ငံ၏ ကံ ျပန္လည္ေကာင္းမြန္ လာလိမ့္မည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။ ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းႀကီးအား ဆယ္ယူျခင္းသည္ ျမင့္ျမတ္ေသာမင္း ႏွင့္ သူ၏ ျပည္သူျပည္သားမ်ား၏ ဆံုးရံႈးေနေသာ အေမြကုိ ျပန္လည္ ရရွိၾကမွာ ေသခ်ာပါသည္။ ဒါထက္ ၄င္းေခါင္းေလာင္းတြင္ ေရးထုိးထားေသာ စာမ်ားက သမုိင္း ႏွင့္ ဘာသာစကား ပညာရွင္ တုိ႔အတြက္ အဖုိမျဖတ္ႏုိင္ေသာ အေထာက္အထားပင္ ျဖစ္ေပမည္။ * o (၁၉၉၇-ခုႏွစ္၊ စက္တင္ဘာ (၂၉)ရက္ေန႔တြင္ ဓမၼေစတီမင္း ေခါင္းေလာင္းေတာ္ ရွာေဖြဆယ္ယူေရးလုပ္ငန္း ညႇိႏိႈင္းအစည္းအေ၀းပြဲကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ၿမိဳ႕ေတာ္ခန္းမရွိ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ေတာ္စည္ပင္သာယာေရး ေကာ္မတီ အစည္းအေ၀းခန္းမ(၄)၌ က်င္းပခဲ့သည္။)[2] မုိက္ ဟက္ျခာ ႏွင့္ ၄င္း၏ အဖဲြ့ မ်ားက ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းႀကီးအား ဆယ္ယူျခင္း လုပ္ငန္းကုိ ၂၀၀၁ တြင္ စရန္ ရည္ရြယ္ ခဲ့ၿပီး ေခါင္းေလာင္းႀကီး၏ ေနရာကုိ အတိအက် စရွာရန္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ဘီဘီစီ၏ သတင္းေၾကျငာခ်က္ေၾကာင့္ လူအမ်ား ၄င္းဆယ္ယူျခင္း လုပ္ငန္းကုိ စိတ္ဝင္စားခဲ့ေသာလည္း မျဖစ္ေျမာက္ခဲ့ေပ။ ထင္ဆခ်က္အရ ၂၀၀၀ ဂ်ဴလ တြင္ ၄င္းအဖဲြ့သည္ အင္ဒုိနီးရွား ဆယ္ယူေရး ျပႆနာ ေၾကာင့္ ၾကံ့ၾကာခဲ့ျခင္း ျဖစ္ဟန္တူသည္။ ထုိဆယ္ယူျခင္း လုပ္ငန္းသာ စခဲ့လွ်င္ ေရငုတ္သမားမ်ားသည္ ညၾကည့္မွန္ တက္ထားေသာ ေခါင္းစြက္မ်ားျဖင့္ အတူ copper sulphate ရွာေဖြေရး ကိရိယာမ်ားျဖင့္ ေခါင္းေလာင္းကုိ ရွာမည္ျဖစ္သည္။